Θανάσιμη ασθένεια της Δημοκρατίας

.
Οι έννοιες οι μεγάλες συχνά και εύκολα ευτελίζονται, στρεβλώνονται, εμπορευματοποιούνται. Όλοι μιλάνε για αγάπη, ένας Θεός ξέρει πώς ο καθένας την εννοεί και την ερμηνεύει – και τα αποτελέσματα δείχνουν ότι λίγοι ευστοχούν στην ερμηνεία.

Το ίδιο με τη Δημοκρατία. Σημαία σε κάθε μπαλκόνι η Δημοκρατία. Μα πάσχει η πόλις, αργοπεθαίνει. Πώς εξηγείται αυτό, αν όχι με όρους παρερμηνείας, στρέβλωσης, εμπορευματοποίησης;

Σου λέει ο άλλος Δημοκρατία και εννοεί ότι έχουν το δικαίωμα οι πιτσιρικάδες των δώδεκα ετών να κάνουν κατάληψη στο σχολείο τους. Ή μια ισχνή μειοψηφία άγουρων εικοσάχρονων να αναστέλλει τη λειτουργία των πανεπιστημίων της χώρας επί μήνες συναπτούς. Ή μια δράκα μπουζουκοκέφαλων συνδικαλιστών να φράζει τις εθνικές οδούς και να παραλύει τη χώρα και μια άλλη να δυναμιτίζει τον τουρισμό και μαζί του τις τελευταίες αμυδρές ελπίδες οικονομικής επιβίωσης ενός λαού.

Τι είναι η Δημοκρατία; Το δίκιο του εργάτη; Η διεκδίκηση του ατομιστή; Το αναμάσημα του θεσμικά ηλίθιου; Το σκίρτημα ιδιοτέλειας του ανηλίκου; Το όνειρο κομματικής σταδιοδρομίας του φοιτητή; Η χάβρα των τηλεοπτικών παραθύρων; Το μακρύ και το κοντό του καθένα;

Αυτό μας εκπαιδεύουν να πιστεύουμε. Αλλά, αλήθεια, πού, πότε και από ποιον διδαχτήκαμε τι πραγματικά είναι η Δημοκρατία, πώς υλοποιείται και πώς προασπίζεται;

«Η Δημοκρατία απαιτεί ένα μορφωμένο εκλεκτορικό σώμα, και το έλλειμμα γνώσης συνεπάγεται πολιτική αποσύνθεση», ισχυρίζεται ο Mark Bauerlein, καθηγητής αγγλικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Emory (Ατλάντα, ΗΠΑ), στο βιβλίο του The Dumbest Generation. Ο υπότιτλος του βιβλίου είναι: Don’t trust anyone under 30.

Τη γνώση υποδεικνύει ο Bauerlein ως δομικό πυρήνα, υποστύλωμα της Δημοκρατίας. «Όσο περισσότερα γνωρίζουν οι άνθρωποι, τόσο περισσότερο συζητούν». Όσο περισσότερο συζητούν και συγκρούονται και ελέγχουν τις ιδέες τους, τόσο περισσότερο αναδεικνύονται, μέσα από θέσεις και αντιθέσεις, οι συνθέσεις που έχουν αρκετή αλήθεια ώστε να ικανοποιούν ανάγκες σε βάση ευρύτερη από το εδώ, διαχρονικότερη από το τώρα, καθολικότερη από την ατομική σφαίρα.

Μνημονεύει ο Bauerlein τον Τόμας Τζέφερσον, ο οποίος το 1786 είχε γράψει: «Μόνο η σε πλατιά βάση επιμόρφωση κάθε γενιάς μπορεί να συντηρήσει το έθνος, μόνο η διάχυση της γνώσης στον λαό».

Η γνώση παράγει επαγρύπνηση, επιφυλακή, ελεγκτική εγρήγορση. Παράγει διάλογο, σύγκρουση, ζύμωση και καταστάλαγμα του σημαντικού.

«Απαιτούνται ένα σπίτι, ένα σχολείο, ένα χωριό και μια αγορά για να διαμορφωθεί ένας σπουδαίος διανοούμενος και πολιτικός σχεδιαστής». Δηλαδή απαιτούνται θύλακες εκκόλαψης, οι γνωστοί, αυτοί που ήταν πάντα: η οικογένεια, το σχολείο, η κοινότητα, ο δημόσιος χώρος. Απαιτούνται οι ίδιοι αυτοί θύλακες για να διαμορφωθεί και ένας πολίτης.

Οι γκροτέσκοι τύποι που επέβαλλαν δικτατορίες με τα τανκς ήταν απλά πρωτόγονοι, άξεστοι. Σήμερα η δουλειά γίνεται με πολύ πιο εκλεπτυσμένο, ανεπαίσθητο και αποτελεσματικό τρόπο. Δεν έχεις παρά να απαξιώσεις τη γνώση, να υπονομεύσεις την οικογένεια, να δηλητηριάσεις την παιδεία, να διαλύσεις την κοινότητα, και η Δημοκρατία έχει πεθάνει.

Σας θυμίζει τίποτα;

Ρομπέν