Κυριακή 26 Απριλίου 2009

Ναι, ρε μεγάλε, αλλά έτρεχες!


Νύχτα προχωρημένη, μετά τις τρεις. Στριγκλιές από φρεναρίσματα τρυπάνε τη σιωπή. Τα αυτοκίνητα ακινητοποιούνται ελάχιστα εκατοστά πριν τη σύγκρουση. Ο ταξιτζής έχει στοπ. Ο άλλος μάλλον έτρεχε λίγο παραπάνω. Αλλά δεν έχει σημασία, ο ταξιτζής έχει στοπ. Ο άλλος βγαίνει έξαλλος και ζητάει το λόγο: «Αποφάσισες να μας σκοτώσεις, ρε φίλε;» Ο ταξιτζής δεν βγαίνει από το όχημα, κατεβάζει το παράθυρο και ωρύεται από τη θέση του, μόνο που δεν καταλαβαίνω λέξη απ’ όσα λέει – η άρθρωσή του είναι απελπιστική. Μα αν κρίνω από το ύφος του, από την ένταση της φωνής του, από την παντελή απουσία δειγμάτων συγνώμης ή υποχώρησης ή έστω συγκατάβασης, ο ταξιτζής είναι ακλόνητα πεπεισμένος ότι έχει δίκιο. Ο ταξιτζής έχει στοπ, επαναλαμβάνω, κι όμως: έχει δίκιο!

Είναι απίστευτο αυτό που συμβαίνει. Γενικά. Ο Νεοέλληνας δεν έχει ποτέ άδικο. Ακόμα και στις περιπτώσεις που το ορίζει σαφέστατα ο νόμος. Πάντα υπάρχει μια παρακαμπτήριος, μια διακτίνιση, ένα «αλλά»: «Ναι, ρε μεγάλε, αλλά έτρεχες!» Ναι μεν, αλλά. Δεν ξέρω αν σε άλλη γλώσσα υπάρχει ανάλογη έκφραση που να αναδεικνύει την υπεκφυγή ως λαϊκό σπορ.

Τα τελευταία χρόνια, όταν ακούω γύρω μου τους θετικούς, τους αισιόδοξους, μέσα μου γελάω. Πώς είναι δυνατόν να ελπίζεις σε αλλαγή, σε ανατροπή της φαυλότητας, όταν κάθε μέλος του συνόλου αρνείται πεισματικά την προσωπική ευθύνη και παραπέμπει αυτιστικά σε μια απρόσωπη συλλογική, όταν αποκλείει a priori, ακυρώνει αξιωματικά, το ενδεχόμενο να σφάλλει ο ίδιος και παγίως μεταθέτει το σφάλμα στον άλλο; (Όπου ο άλλος: πρόσωπο ή σύνολο ή θεσμός.)

Στην προκειμένη περίπτωση δεν έχουμε να κάνουμε με ένα πρόβλημα ηθικής τάξης ή αισθητικής. Δεν ενδιαφέρει να διαπιστώσουμε «πόσο άσχημα συμπεριφέρθηκε ο ταξιτζής». Έχουμε να κάνουμε με ένα πρόβλημα λογιστικής, αποτελέσματος: πόσο ατελέσφορα συμπεριφέρεται ο ταξιτζής και ο καθένας από μας και πόσο μηδενική είναι η σούμα. Διότι, αν όλοι έχουν πάντα δίκιο, κανείς ποτέ δεν θα δει άσπρη μέρα. Άρα διακυβεύεται, σε πρώτο χρόνο, η ευημερία του συνόλου και του ατόμου και, σε δεύτερο χρόνο, η ίδια η επιβίωση. Είναι γελοίο να μιλάμε για ηθική και για αισθητική. Εδώ παίζεται το αύριο.

Τραγικά ατελέσφορη η συμπεριφορά του Νεοέλληνα. Τυφλός, κουφός, κατρακυλάει με χίλια και κουτουλάει δεξιά κι αριστερά και βρίζει τη μοίρα του. Όχι μόνο δεν βλέπει πια μπροστά του, όχι μόνο δεν ακούει τίποτα και κανέναν, αλλά ούτε καν σκέφτεται. Το έχει αναθέσει σε άλλους. Και υπάρχουν πολλοί πρόθυμοι που αναλαμβάνουν τη «βρώμικη δουλειά».

Βαθύτατο έλλειμμα παιδείας δηλώνει αυτή η κατάσταση. Χρεοκοπία της παιδείας. Στο σχολείο, στο σπίτι, στην εργασία, στην παρέα, στην τηλεόραση, παντού τονίζεται το άτομο, δηλαδή το εγώ. Οι άλλοι νοούνται ως στρατός εξυπηρέτησης του εγώ, διοικητική μέριμνα στην εκστρατεία κατάκτησης των στόχων του εγώ. Οι άλλοι είναι αδιάφοροι (όταν δεν είναι ενοχλητικοί), ξένοι, μακρινοί και, το πιο προφανές, υποδεέστεροι. Πώς θα μπορούσαν ποτέ να έχουν δίκιο;

Ρομπέν

8 σχόλια:

Finn είπε...

Δεν διαφωνώ, δυστυχώς, καθόλου. Να προσθέσω μια σκέψη που τον τελευταίο καιρό συχνά κάνω με αφορμή τις εμπειρίες μου; Εκτός από την παιδεία που λείπει καταφανέστατα (παρακολουθώ αυτούς που ασχολούνται με την εκπαίδευση να είναι στην πλειοψηφία τους απολύτως ακατάλληλοι για το λειτούργημα- και αυτό έχει πολιτικές καταβολές ως πρόβλημα), νομίζω ότι δεν είναι άμοιρη και η ίδια η συνθήκη της αστικοποίησης. Αυτό το συνονθύλευμα, αυτή η απαξιωτική συνάθροιση στην οποία δεν διακρίνεται εύκολα η ποιότητα, αυτή η συμπύκνωση που διαλύει ταυτότητες, συνήθειες, καθημερινότητες, οδηγεί σε συμπλέγματα κατωτερότητας τα οποία εκφέρονται τελικά ως επιδεικτική αλαζονεία. Δεν έχουμε λόγους να αγαπάμε το αστικό περιβάλλον και τις συνθήκες της ζωής εκεί- μπορούμε να μολύνουμε, να καταπατάμε, να κατακρίνουμε, να κατηγορούμε αδιάκριτα. Δεν έχουμε λόγους να κάνουμε κάτι για το σύνολο γιατί είναι απρόσωπο και κατατρώει και το δικό μας πρόσωπο. Και αφού δεν έχουμε πρόσωπο μέσα στο σύνολο, δεν ντρεπόμαστε για τίποτε από όσα κάνουμε, δεν κάνουμε, λέμε και ξελέμε. Δεν χρειάζεται να αναγνωρίσουμε το δίκαιο του άλλου, γιατί αυτός δεν είναι πρόσωπο, είναι απλώς μία μονάδα του συνόλου. Μόνο το δικό μας πρόσωπο μπορούμε πλέον να δούμε, το οποίο νεκρώνεται και γίνεται απαθές γιατί έτσι επιβιώνει.
Σε συνθήκες εγκλωβισμού (ελάχιστοι κατορθώνουν να αποδράσουν) έχει και ιστορικά αποδειχθεί ότι προβάλλει ο χειρότερος εαυτός του ανθρώπου. Έχει πάντα δίκιο, γιατί δεν έχει κανένα όφελος από το να παραδεχθεί ότι έχει άδικο, τώρα που δεν μοιράζεται τίποτε με τους άλλους.

Συγγνώμη για το μακροσκελές σχόλιο, ελπίζω να έχει κάποια αξία ως σκέψη.

tassos είπε...

Finn: η αστικοποίηση δεν έχει εμποδίσει άλλους λαούς να αναπτύξουν αυτό που λέμε civic conscience. Αλλού έγκειται λοιπόν η αιτία του κακού.

Για μένα το πρόβλημα είναι πως η αντίδραση του ταρίφα είναι η default αντίδραση η οποία μόνο με παιδεία μπορεί να εξαλειφθεί/αλλάξει.

Περίπου ίδια πράγματα πήγε να τσαμπουνίσει και ο ταρίφας που με χτύπησε βγαίνοντας από βενζινάδικο ενώ ήμουν σταματημένος σε φανάρι -- έτρεχα, λέει.

Ευτυχώς που η (κατά τα άλλα άθλια) ασφαλιστική του ούτε που το άγγιξε αυτό. (Πέρα φυσικά από το φυσικώς αδύνατο του πράγματος.)

Finn είπε...

Tasso,
είναι πολύ πιθανό να κάνω λάθος ή να υπερβάλλω. Σκέφτομαι, όμως, ότι ίσως εκεί η αστικοποίηση να προέκυψε ομαλότερα. Ίσως εκεί υπήρχε πράγματι αστική κοινωνία. Ίσως υπήρχαν δομές μεγαλύτερης οργάνωσης. Ίσως υπήρξαν πολιτικές και στρατηγικές και έκτακτα μέτρα αντιμετώπισης των αναδυόμενων προβλημάτων. Ίσως εκεί διατέθηκαν περισσότερα κεφάλαια και δεν παραγνωρίστηκε εντελώς η κοινωνική παράμετρος. Ίσως και στη χώρα μας αν κάποιο από όλα τα συστήματα (μεταφορών και υποδομών για παράδειγμα) λειτουργούσε με τρόπο ανεκτό, ίσως να μη χρειαζόταν να γινόμαστε σταδιακά μισάνθρωποι εξαιτίας των αδιάκοπων ενοχλήσεων και παρενοχλήσεων.
Η αυθάδεια των ταξιτζήδων ίσως δεν ανάγεται απευθείας σε κοινωνικό πρόβλημα- ίσως είναι κλαδικό και υπάρχουν τρόποι να περιοριστεί, άλλο που κανείς δεν θέλει να επωμιστεί το κόστος. Αλλά προσωπικά θλίβομαι από τη συνολική αυθάδεια και κυρίως αυτήν στην οποία εκτίθονται και την οποία υιοθετούν ως τρόπο τα μικρά παιδιά των πόλεων.

tassos είπε...

Αυτό που λες στο τέλος είναι εκεί που χάνεται το στοίχημα νομίζω. Η έκθεση των μικρών στην αγένεια και την πλήρη απόρριψη κάθε προσωπικής ευθύνης.

Ρομπέν είπε...

Η Ελλάδα είναι πολύ ιδιαίτερη περίπτωση. Παντού υπάρχει αστικοποίηση, μα πουθενά (στην Ευρώπη) τόση αναρχία, κακογουστιά, αυθαιρεσία, παραβατικότητα. Παντού υπάρχουν αυτοκίνητα και μηχανές, μα πουθενά (χωρίς άλλον προσδιορισμό εδώ) τόσος θόρυβος, κομμένες εξατμίσεις, ασυδοσία, χρήση του οχήματος ως γνώρισμα στάτους ή ως παραμυθία συμπλεγμάτων.

Μιλάμε για φαινόμενο, μιλάμε για τη χαβούζα της Ευρώπης, για το χαμαιτυπείο της Μεσογείου, για το απόλυτο τρελάδικο της οικουμένης.

Δυστυχώς όλες μα όλες οι παράμετροι του συστήματος στην Ελλάδα σήμερα, όλες, έχουν ισορροπήσει ευσταθώς στις χείριστες τιμές, εκτοξεύοντας την αδράνεια του συστήματος στο διάστημα και στέλνοντας τις ελπίδες για ουσιαστικές αλλαγές στον πάτο της θάλασσας.

Αυτή, νομίζω, είναι η αισιόδοξη θεώρηση.

Finn είπε...

Νομίζω ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν και θα αγριέψουν περισσότερο καθώς θα ενηλικιώνονται γενιές άθλια διαπαιδαγωγημένες, χωρίς καμία επαφή με μυθώδη έστω ιδανικά, ακοινώνητη, αμάθητη σε κρίση και σκέψη, μεγαλωμένη να μισεί και να απαιτεί μόνο. Η βία αυξάνεται.

Ρομπέν είπε...

Έτσι ακριβώς είναι. Ο τρόμος ελλοχεύει στη γενιά που ανδρώνεται.

Ανώνυμος είπε...

Περιστατικα μεσα στη νυχτα τετοια με το τσουβαλι. Παραδειγμα,
εγνατεια στο ιπποκρατειο, μαγκας ξεχνιεται στο φαναρι, το φαναρι αναβει πρασινο, ο τυπος απο πισω του αναβωσβηνει τα φωτα, ο μαγκας βγαινει απο το αυτοκινητο, χτυπαει το παραθυρο του τυπου πισω, το παραθυρο καταβαινει, και ο μαγκας του τραβαει μια σφαλιαρα και ολα αυτα στα 10 μετρα απο ενα αστυνομο που δειχνει ενοχλειμενος (ε, ρε γαμωτω τωρα βρηκαν οι μαλακες) που θα πρεπει να ασχολειθει με το συμβαν. θα πρεπει να ηταν ο ιδιος ο αστυνομος που μερικες νυχτες πριν τον ειδαμε να κανει κοντρες με ενα αλλο περιπολικο. Τελικα η κουλτουρα και το ηθος των "πολιτων" μιας χωρας ειναι σχετικιστικες ποσοτητες. Αυτο που καλουμε ελληνικος "χαραχτηρας" αλλοι ανα τον κοσμο το βλεπουν σαν προσβολη βασικων αρχων ανρωπισμου και κοινωνικης υπευθυνοτητας - το αντιστροφο επισης ισχυει στα δικα τους τα χαλασμενα, διοτι ολοι εχουν κατι σαπιο στο τσουβαλι τους. Το αστειο ειναι οτι αν πουνε καποιοι οτι ειστε μαλακες που συμπεριφερεστε ετσι, οι ελληνες απλα θα απαντησουν, "ναι ρε μεγαλε, αλλα ..." και ο αντε να βρεις ακρη μετα.