Το πλύσιμο των πιάτων από θεολογική σκοπιά

Ακούγεται συχνά ότι η Παλαιά Διαθήκη είναι η ιστορία των Εβραίων, συνεπώς κάτι νεκρό και περίπου άχρηστο για όλους τους υπόλοιπους. Κι όμως, η Παλαιά Διαθήκη έχει έναν ρόλο ζωντανό και χρήσιμο για όλους, Εβραίους και μη. Η Παλαιά Διαθήκη είναι η απαραίτητη θέση, για να διαπιστωθεί η αντίθεση της Καινής. Είναι το αναγκαίο πριν, για να σημειωθεί η μετάβαση στο μετά. Είναι το χρειώδες μέτρο σύγκρισης, για να συναχθεί η αλλαγή του τρόπου. Η Παλαιά Διαθήκη ήταν το βασίλειο του Νόμου (μωσαϊκού). Η Καινή Διαθήκη είναι το βασίλειο της Αγάπης.

Ο Νόμος είναι βαρύς, δυσβάσταχτος, κανείς δεν δικαιώνεται με κριτήριο την τήρηση του:

«Όλοι παρεξέκλιναν, μαζί εξαχρειώθηκαν· δεν υπάρχει κανένας που να πράττει το αγαθό· δεν υπάρχει ούτε ένας.» (Ψαλμοί, 14:3)

Δεν είναι μόνο οι δέκα εντολές. Ακολουθεί το Δευτερονόμιο, με καμιά διακοσαριά νομικές διατάξεις, που μπορούν να αποθαρρύνουν και τον πιο αισιόδοξο αθλητή της αρετής.

Ευτυχώς, στην Καινή Διαθήκη το βάρος έχει μεταφορτωθεί, δια της Σταυρικής Θυσίας, στο Αρνίο, και τώρα ολόκληρο το νομικό σύστημα που ίσχυε πριν τη Θυσία συμπυκνώνεται σε μία και μοναδική εντολή:

«Σε κανέναν να μη οφείλετε τίποτε, παρά μονάχα το να αγαπάτε ο ένας τον άλλον· επειδή, εκείνος που αγαπάει τον άλλον, εκπληρώνει τον νόμο.» (Προς Ρωμαίους 13:8)

Πιο συνοπτικά και φιλικά στον χρήστη το θέτει ο Ιερός Αυγουστίνος:

«Αγάπα και κάνε ό,τι θες».

Το νόημα αυτής της εντολής είναι ότι, αν πραγματικά αγαπάς, τότε κάθε σου πράξη θα είναι αγαπητική και αυτό σημαίνει ότι, εκτός περιπτώσεων ακούσιας αστοχίας, δεν θα λαθεύει, επομένως θα τηρεί τον Νόμο και μάλιστα άκοπα κι αβίαστα, χωρίς να προσπαθεί και να μεριμνά γι’ αυτό.

Το κβαντικό άλμα τρόπου που σηματοδοτεί αυτή η μετάβαση από την Παλαιά στην Καινή Διαθήκη είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την πρακτική του βίου. Σημαίνει ότι εκθρονίζεται από τον θρόνο του Κριτή ο σατράπης Νόμος, ο ψυχρός και ανήλεος, ο λογιστής, και ενθρονίζεται η Αγάπη, ως πύλη ελευθερίας. Το κβαντικό άλμα τρόπου είναι από τη σκλαβιά στην ελευθερία. Δεν υπάρχει στην Ιστορία πιο σημαντική, πιο καθοριστική μετάβαση από αυτήν. Μια νέα εποχή ξημέρωσε για τον άνθρωπο. Η ελευθερία, η υπαρκτική ελευθερία, είναι πια δυνατή, εφικτή.

Αυτή η μετάβαση δεν είναι ένα άπαξ συντελεσμένο ενέργημα που αφορούσε κάποιους κάποτε ή που αφορά μόνο τους Χριστιανούς ή που αφορά μόνο τη θεωρία. Είναι ένα ανοιχτό στοίχημα που αφορά όλους, τους αφορά σήμερα και τους αφορά στην πράξη.

Ξέρω. Θέλετε παράδειγμα.

Ας πάρουμε ως παράδειγμα το πλύσιμο των πιάτων. Παραδοσιακά το κάνει η σύζυγος. Η οποία, βέβαια, θα χαιρόταν ιδιαιτέρως, αν ενίοτε αναλάμβανε ο σύζυγος αυτό το καθήκον.

Εδώ διακρίνουμε δύο τρόπους:

Από τη μία μεριά έχουμε τα ζευγάρια που ζουν ακόμα με την Παλαιά Διαθήκη (το παλιό συμβόλαιο), τα μη σωσμένα, εκείνα δηλαδή που δεν έχουν ακόμα αναγνωρίσει τη δυνατότητα απόδρασης από τον Νόμο, ζωής στην ελευθερία. Οπότε το σενάριο εκτυλίσσεται ως εξής: Η σύζυγος προβάλλει την απαίτηση να πλένει και ο σύζυγος τα πιάτα. Η απαίτηση είναι λογική: εφόσον εργάζονται και οι δύο, έχουν ίσα δικαιώματα και ίσες υποχρεώσεις (ισονομία). Ο σύζυγος, ως ον λογικό, αναγκάζεται να συμφωνήσει, αναγνωρίζοντας το προφανές δίκαιο των επιχειρημάτων (το δίκαιο του νόμου). Μάλιστα, το βάρος μοιράζεται εξίσου: μία θα πλένει τα πιάτα η σύζυγος και μία ο σύζυγος. Η απόφαση αυτή λαμβάνει κύρος νομικής διάταξης. Ο σύζυγος, που καμία όρεξη δεν έχει να πλένει πιάτα, αισθάνεται το βάρος του νόμου, του άχαρου πρέπει, και καταπιέζεται. Οι δύο σύζυγοι εκπληρώνουν το καθήκον τους απέναντι στο σωστό και δίκαιο, απέναντι στον νόμο, διαλέγονται με τον νόμο και κρίνονται από αυτόν. Από μια τέτοια ρύθμιση ουδόλως προάγεται η σχέση του ζευγαριού. Το μόνο που προάγεται είναι η καθαριότητα των πιάτων.

Από την άλλη μεριά έχουμε τα ζευγάρια που ζουν με την Καινή Διαθήκη (το νέο συμβόλαιο). Εδώ υπάρχει Αγάπη. Η Αγάπη ψιθυρίζει στον σύζυγο ότι η σύζυγος είναι κουρασμένη, ας την βοηθήσει. Ο σύζυγος θέλει να βλέπει τη σύζυγο ξεκούραστη, υγιή, χαρούμενη. Γι’ αυτό σπεύδει να αναλάβει εκείνος το πλύσιμο των πιάτων. Η σύζυγος αντιλαμβάνεται την ειλικρινή πρόθεση πίσω από την προσφορά του συζύγου και αυτό ήδη της αρκεί. Ήδη η χαρά που πήρε από την ανιδιοτελή προσφορά του συζύγου της την έχει ξεκουράσει. Σκέφτεται κι αυτή, από το μέρος της, ότι ο σύζυγός της είναι κουρασμένος και επιμένει να πλύνει εκείνη τα πιάτα. Δεν έχει σημασία ποιος θα τα πλύνει τελικά. Σημασία έχει ότι, όταν και τα δύο μέλη του ζευγαριού εμφορούνται από ανυπόκριτη επιθυμία προσφοράς, θυσίας, αυθυπέρβασης, τότε συστήνεται σχέση. Το φυσικό άχθος του πλυσίματος των πιάτων γίνεται αμελητέο, αποσύρεται στο παρασκήνιο. Στο προσκήνιο έρχονται η σχέση και η χαρά της σχέσης.

Το σημαντικό στη ζωή δεν είναι να τα κάνουν όλα οι άλλοι αντί να τα κάνεις εσύ. Το σημαντικό είναι να ξέρεις ότι υπάρχουν άνθρωποι που, αν χρειαστεί, θα τα κάνουν. Με χαρά. Κι ας μη χρειαστεί ποτέ. Φτάνει να το ξέρεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι γυναίκες, ως όντα με οξεία διαίσθηση και ευαισθησίες σε θέματα σχέσεων, έχουν ψυχανεμιστεί αυτό που εδώ αναπτύχθηκε με θεολογικούς όρους. Τις ακούς να λένε: «Δεν θέλω απλά να πλύνεις τα πιάτα, θέλω να θέλεις να τα πλύνεις.» Αυτό που στην ουσία λένε είναι: «Θέλω να μ’ αγαπάς». Αλλά το γεγονός ότι το λένε και, επιπλέον, συνήθως, ο τρόπος με τον οποίον το λένε, συνιστά νόμο. Ξανακυλάμε, δηλαδή, στην Παλαιά Διαθήκη.

Βέβαια, όλη η παραπάνω ανάλυση γίνεται σε ένα πρώτο επίπεδο (απλοϊκής) προσέγγισης. Αν στην εξίσωση προστεθούν κούραση, άγχος, παιδιά, καταληκτικές ημερομηνίες, λογαριασμοί, χρέη, πεθερές, τότε η αγάπη γίνεται δύσκολη. Κανείς δεν είπε ότι η ζωή με την Καινή Διαθήκη (το νέο συμβόλαιο) είναι περίπατος στο πάρκο. Ο σκοπός εδώ ήταν να επισημανθεί η ποιοτική διαφορά μεταξύ παλαιού και νέου συμβολαίου. Αυτό μόνο.

Ρομπέν