Τραγική ανεπάρκεια του δικαιώματος

Όλοι οι άνθρωποι έχουν ανάγκες. Δεν τις ικανοποιούν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Προφανώς, δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος.

Ένας από τους τρόπους είναι ο ατομικός: το άτομο, στηριζόμενο σε ίδιους πόρους, κάνει ό,τι χρειάζεται για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του.

Ένας άλλος είναι ο συλλογικός: το πρόσωπο συνεισφέρει και συναποκομίζει.

Ο πρώτος τρόπος είναι πηγάδι άπατο. Όσο και αν προσπαθεί το άτομο να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, εκείνες παραμένουν ανικανοποίητες. Όσο το άτομο λυσσάει να τις σβήσει, τόσο εκείνες θεριεύουν. Δεν έχει διέξοδο αυτός ο τρόπος, δεν έχει τέλος. Το άτομο πεθαίνει ανικανοποίητο.

Ο δεύτερος τρόπος είναι κάπως μαγικός. Με τα λίγα, με τα απλά, το πρόσωπο που κοινωνεί και μοιράζεται, που δίνει και παίρνει, περιέργως γεμίζει, πληρώνεται.

Με πυρήνα αυτή τη σοφία ήταν δομημένη η κοινωνική μηχανή, προτού γίνουν όλα ένα κουβάρι αξεμπέρδευτο. Υπήρχαν ρόλοι και σχέσεις διακονίας. Ο γονιός φρόντιζε το παιδί και πολλά χρόνια αργότερα το ώριμο παιδί φρόντιζε τον γέροντα γονιό. Ο σύζυγος παρήγε και η σύζυγος διαχειριζόταν. Ο θέρος ήταν πόλεμος, όλοι οι χωριανοί στο χωράφι του ενός σήμερα και στου επόμενου αύριο.

Δε σημαίνει ότι δεν γίνεται κι αλλιώς. Γίνεται. Το αποδείξαμε: σήμερα το κάνουμε αλλιώς. Με τον τρόπο του ατόμου. Τα γεωργικά μηχανήματα αντικατέστησαν τον στρατό των χωριανών στον θέρο. Οι σύζυγοι παράγουν εξίσου και διαχειρίζονται εξίσου. Τελευταίο οχυρό, μισογκρεμισμένο, η σχέση γονιού-παιδιού. Λιγότερος και χαμηλότερης ποιότητας ο χρόνος που επενδύεται στη σχέση. Κατά συνέπεια και κατ’ αναλογία λιγότερα και τα παιδιά που φροντίζουν με αυτοθυσία τον γέροντα γονιό.

Ναι, αποδείξαμε ότι γίνεται κι έτσι. Μα κάτι έχει χαθεί στη μετάβαση από τον έναν τρόπο στον άλλον. Χάθηκε ο πάτος του πηγαδιού. Το πέρασμα στον ατομικό τρόπο απείρισε τη χωρητικότητα των αναγκών και μηδένισε την πιθανότητα να ικανοποιηθούν. Χάθηκαν η ηρεμία και η σιγουριά. Θρονιάστηκαν το άγχος και ο φόβος. Χάθηκε η αυτονόητη αλήθεια του βίου και δεσπόζει ο νόμος – ως ανικανοποίητο, κι αυτός, αίτημα.

Στρατιές άσχετων, αστόχαστων παπαρολόγων θεοποιούν τα ατομικά δικαιώματα, τις ισότητες, τις κοινωνικές δικαιοσύνες. Προφανώς, σε μια ακοινώνητη κοινωνία ατόμων, μόνο έτσι νοείται η επιβίωση.

Εγείρεται το ερώτημα: πώς και γιατί περάσαμε από την κοινωνία κοινωνούντων προσώπων (που αν και ατελής ως πράξη είναι τέλεια ως ιδανικό) στην ακοινώνητη κοινωνία ατόμων (που πάσχει οδυνηρά και ως πράξη και ως ιδανικό);

Απόπειρα απάντησης: Η υπεροχή της κοινωνίας κοινωνούντων προσώπων δεν είναι προφανής, γιατί το μοντέλο κολλάει στην εφαρμογή: συχνά οι σχέσεις εκφυλίζονται, παρεισφρέει η ιδιοτέλεια. Ο σύζυγος εκμεταλλεύεται τη σύζυγο, το παιδί τον γονιό, ο άνθρωπος τον συνάνθρωπο. ΗΗΗη

Βέβαια, η συνετή αντίδραση στον εκφυλισμό θα ήταν η καταπολέμησή του μέσα στον ίδιο στίβο, στο πλαίσιο του ίδιου τρόπου.

Αντί γι’ αυτό, όμως, η κρατούσα σήμερα αυτοκαταστροφική παράνοια καταδεικνύει τον εκφυλισμό του τρόπου, πατάει στον εκφυλισμό του τρόπου, για να προτείνει αλλαγή τρόπου: ελάτε να φύγουμε, καλεί, από τον συλλογικό στίβο και να πάμε στον ατομικό στίβο· εκεί υπάρχει ισότητα, δικαιοσύνη, κατασφάλιση.

Η πρόταση βρήκε έδαφος. Ο τρόπος άλλαξε. Και η παράνοια δεν σταματάει λεπτό να νομοθετεί και να ελέγχει, ώστε να προασπίσει το δικαίωμα.

Μα η αλήθεια είναι ότι κανένας νόμος δεν μπορεί να προασπίσει το δικαίωμα. Αποδεικνύεται κάθε μέρα, κάθε ώρα, σε κάθε κοινωνία.

Ο μόνος τρόπος προάσπισης του δικαιώματος είναι η συλλογική παραίτηση από το δικαίωμα.

Αλλά αυτό είναι ένα ιλιγγιώδες άλμα. Με τα σημερινά δεδομένα φαντάζει αδύνατο.

Ρομπέν