Αξιοπρέπεια: το τελευταίο οχυρό

Αφαίρεσε από έναν άνθρωπο την αξιοπρέπεια και αυτό που μένει είναι ένα ζώο ικανό για τα πάντα.

Γιατί το μόνο που εμποδίζει έναν άνθρωπο να φερθεί σαν ζώο, πέρα από την απειλή της τιμωρίας που προβλέπεται για κάθε αξιόποινη πράξη, είναι η εικόνα που έχει για τον εαυτό του και στην οποία είναι ανά πάσα στιγμή υπόλογος. Αν η εικόνα αυτή κουρελιαστεί μαζικά, δε μένει τίποτα. Ο νόμος από μόνος του είναι σαφώς ανίκανος να χαλιναγωγήσει μια αγέλη άγριων ζώων.

Η πυραμίδα του Maslow ιεραρχεί τις ανθρώπινες ανάγκες σε πέντε επίπεδα. Από τη βάση προς την κορυφή, αυτά είναι:

1. Φυσιολογικές ανάγκες (οξυγόνο, νερό, φαγητό, ύπνος, ένδυση)
2. Ανάγκες ασφάλειας (υγεία, οικογένεια, εργασία, ιδιοκτησία)
3. Κοινωνικές ανάγκες (οικογένεια, έρωτας, φιλία)
4. Ανάγκες υπόληψης (αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση, επιτεύγματα, σεβασμός προς τους άλλους, σεβασμός από τους άλλους)
5. Ανάγκες αυτοπραγμάτωσης (ηθική, δημιουργικότητα, αυθορμητισμός, επίλυση προβλημάτων, απουσία προκαταλήψεων, αποδοχή της πραγματικότητας)

Υποθέτω ότι ακόμα και όταν δεν εξυπηρετούνται οι ανάγκες των ανώτερων τεσσάρων επιπέδων, ο άνθρωπος γενικά μπορεί να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του, αρκεί να εξυπηρετούνται οι ανάγκες του βασικού επιπέδου. Μα αν του στερήσεις το νερό, το φαγητό, τον ύπνο, τη ζέστη, τη στέγη, το πιο πιθανό είναι ότι αργά η γρήγορα θα εστιαστεί αποκλειστικά στην προσπάθεια ικανοποίησης των βασικών αυτών αναγκών και θα αποσυνδεθεί από το υπερεγώ του, δηλαδή από το σύνολο των αξιών και ιδανικών του. Αυτό επιτάσσει το ένστικτο της επιβίωσης, που είναι ισχυρό. Ανίκητο, όχι. Το ανθρώπινο βουλητικό έχει τη δύναμη να νικήσει το ένστικτο της επιβίωσης και κάθε περιστατικό αυτοθυσίας αποτελεί απόδειξη αυτής της πρότασης. Μόνο που τα περιστατικά αυτοθυσίας δεν είναι συχνά. Συνήθως το ένστικτο της επιβίωσης υπερισχύει.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, 1,4 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε ακραία φτώχεια. Που σημαίνει ότι δεν ικανοποιούνται κάποιες από τις βασικές τους ανάγκες, αυτές της βάσης της πυραμίδας του Maslow. Που σημαίνει ότι ένας στους πέντε ανθρώπους πάνω στη Γη στερείται αξιοπρέπειας. Το ποσοστό αυτό είναι το χαμηλότερο στην ιστορία. Μέσα στον εικοστό αιώνα το ποσοστό των ανθρώπων σε ακραία φτώχεια έπεσε από το 59% στο 19%.

Αν και η γενική τάση εμπνέει αισιοδοξία, ορισμένα επί μέρους στοιχεία εγείρουν κάποια επιφυλακτικότητα. Στις ΗΠΑ μεταξύ των ετών 2000 και 2004 σημειώθηκε μια σημαντική αύξηση της φτώχειας. Περισσότεροι από 5 εκατομμύρια νεόπτωχοι εμφανίστηκαν σε αυτό το διάστημα των τεσσάρων ετών, ανεβάζοντας το ποσοστό της φτώχειας στη χώρα από 11,3% σε 12,6%.


Ίσως να σκεφτεί κανείς ότι μας είναι αδιάφορο το τι συμβαίνει στις ΗΠΑ, αλλά ας το ξανασκεφτεί, γιατί αυτή είναι η χώρα που δημιουργεί τις τάσεις τις οποίες αμέσως ή με κάποια καθυστέρηση ακολουθεί στη συνέχεια όλη η δύση ή, κατά περίπτωση, όλη η υφήλιος. Εξάλλου, η τρέχουσα οικονομική κρίση δείχνει πόσο τοπικό μπορεί να παραμείνει ένα πρόβλημα, ιδιαίτερα όταν είναι οικονομικής φύσεως και εμπλέκονται σε αυτό μεγάλοι παίκτες, όπως οι ΗΠΑ.

Το αν βρισκόμαστε ή όχι μπροστά σε ένα επερχόμενο τσουνάμι νεόπτωχων θα το απαντήσει η ιστορία. Το σίγουρο είναι ότι οι σύγχρονες «αρχές» λειτουργίας της οικονομίας και της εξουσίας, όπως η φαυλοκρατία, η διαφθορά, η κακοδιαχείριση, η απληστία, η κοινωνική αναλγησία, δεν βοηθάνε στην αποσόβηση ενός τέτοιου κινδύνου.

Αφαίρεσε από έναν άνθρωπο την αξιοπρέπεια και αυτό που μένει είναι ένα ζώο ικανό για τα πάντα.

Αφαίρεσέ την από πολλούς και αυτό που προκύπτει είναι η ζούγκλα.

Ρομπέν