Η χειραγώγηση των μαζών

Το κλασικό μοντέλο χειραγώγησης των μαζών, όπως εφαρμόστηκε επί πολλούς αιώνες, έχει ως βάση τον σκοταδισμό της εξαθλιωμένης ύπαρξης: είτε μιλάμε για σκλάβους και ακτήμονες στην προ-βιομηχανική εποχή είτε για ένα λούμπεν* προλεταριάτο στη βιομηχανική, το μοντέλο προβλέπει την άσκηση ελέγχου από μια πεφωτισμένη ολιγαρχία πάνω σ’ έναν αφώτιστο, πρωτόγονο όχλο.

Όταν οι κοινωνίες αστικοποιήθηκαν και η τεχνολογία επέτρεψε τη διάδοση της γνώσης, γεννήθηκε η επίγνωση και η αυτεπίγνωση στον νου ενός σημαντικού αριθμού ατόμων-πολιτών. Γεννήθηκε το δικαίωμα και η διεκδίκηση. Ουσιαστικά αναγεννήθηκε η δημοκρατία. Η χειραγώγηση βρήκε ύφαλο εκεί, αλλά δεν κώλωσε.

Το πιο σύγχρονο μοντέλο χειραγώγησης, όπως εφαρμόζεται κατά κόρον στη μεταβιομηχανική εποχή και κατ’ εξοχήν στη χώρα μας, έχει ως βάση τη συνενοχή: αυτούς που ξύπνησαν πια και διεκδικούν τους βάζεις στο κόλπο, με αποτέλεσμα να τους ευνουχίζεις ηθικά. Η συνενοχή ως ευνουχισμός αφαιρεί το δικαίωμα διαμαρτυρίας (πώς και σε ποιον να διαμαρτυρηθείς, όταν είσαι μέτοχος στη φαυλότητα;) και τη διάθεση αντίδρασης ή επανάστασης (που θα σήμαινε κίνδυνο απώλειας των κεκτημένων). Οι σποραδικές «αντιδράσεις» που σημειώνονται δεν είναι παρά κεκαλυμμένες αντιδικίες για το μοίρασμα της πίτας.

Παράλληλα επιχειρείται επιστροφή στον σκοταδισμό ή, να το πούμε αλλιώς, η ανάπτυξη ενός νεο-σκοταδισμού, δηλαδή του σκοταδισμού όχι πια της εξαθλιωμένης βιοτικά και μορφωτικά ύπαρξης, αλλά της αστικοποιημένης, κλιματιζόμενης και – θεωρητικά – μορφωμένης ύπαρξης. Ο νεο-σκοταδισμός επιτυγχάνεται με την απονέκρωση του λειτουργικού ρόλου της παιδείας (που είναι η ανάπτυξη κριτικής σκέψης), με την τηλεοπτική αποβλάκωση και με την ανοχή έως και πριμοδότηση κάθε είδους πλάνης (από αστρολογία και φενγκ-σουί μέχρι κούφια γη, αστρικές πύλες, 2012, κτίσματα στον Άρη, αστρικές προβολές, γαλαξιακούς προγόνους και διαστημικά παπάρια).

Εκτός από τον νεο-σκοταδισμό επιχειρείται και η νεο-εξαθλίωση: σαν ρετουσαρισμένος λούμπεν προλετάριος, ο σύγχρονος εργαζόμενος δουλεύει περισσότερο από όσο μπορεί ένας σκεπτόμενος κι ενεργός πολίτης, κερδίζει λιγότερα από όσα απαιτεί μια αξιοπρεπής διαβίωση και χρωστάει περισσότερα από όσα έχει περιθώριο να χρωστάει ένας ελεύθερος άνθρωπος. Η σούμα: μη σκεπτόμενος, μη ενεργός, μη αξιοπρεπής και ανελεύθερος. Δηλαδή εξαθλιωμένος.

Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ή με όλους μαζί, η χειραγώγηση διατηρείται και ενίοτε επιτείνεται.

Υπό τέτοιο καθεστώς ψηφίζουμε σήμερα. Έχει κανένα νόημα;

Προσωπική αίσθηση: οι ιδεολογίες έχουν πεθάνει και τα (μεγάλα τουλάχιστον) κόμματα έχουν πια αποκαλυφθεί ως κλίκες ιδιοτελών επιδιώξεων. Μένουν μόνο κάποια πρόσωπα, διάσπαρτα στο φάσμα του πολιτικού χώρου, τα οποία μοιάζουν να διασώζουν κάποια ποιότητα και εντιμότητα. Αδιάψευστο ερώτημα-κριτήριο, ανατομική λεπίδα για κάθε υποψήφιο: έρχεται για να δώσει ή για να πάρει;

Υπάρχουν στα σημερινά ψηφοδέλτια υποψήφιοι που έρχονται για να δώσουν;

Νομίζω πως ναι.

Ρομπέν

*λούμπεν [lúben] E (άκλ.): ~ προλεταριάτο, το πιο εξαθλιωμένο τμήμα της εργατικής τάξης, κατά τη μαρξιστική θεωρία, που δεν έχει ταξική συνείδηση. || (επέκτ.) για κάθε κοινωνικά εξαθλιωμένο στοιχείο: Στην περιοχή συχνάζουν ~ στοιχεία. || (ως ουσ.). [λόγ. < γερμ. Lumpen (proletariat) "κουρελοπρολεταριάτο"]

(από το λεξικό Τριανταφυλλίδη)