Γιατί αλήθεια;

Στη σημερινή του επιφυλλίδα στην «Καθημερινή» ο Χρήστος Γιανναράς για άλλη μια φορά αναφέρεται στα δύο άκρα αντίθετα: «κοινωνία της χρείας» απέναντι στην «πολιτική κοινωνία». Ατομοκεντρική χρησιμοθηρία απέναντι στο κοινό «άθλημα αληθείας». Αυτό το δίπολο αποτελεί πάγιο κεντρικό άξονα γύρω από τον οποίο ξετυλίγει τη σκέψη του ο δάσκαλος.

Αλλά γιατί; Γιατί να είναι ανώτερη η πολιτική κοινωνία, σημαντικό το άθλημα αληθείας; Επειδή το λέει και το γράφει ο Γιανναράς; Όσο γοητευτικός και αν είναι ο λόγος του, δεν είναι λόγος αρκετός.

Υποθέτω ότι η φιλοσοφία, η ιστορία, η κοινωνιολογία έχουν να παραθέσουν επιχειρήματα υπέρ της πολιτικής κοινωνίας και κατά της κοινωνίας της χρείας. Αλλά αυτά ίσως να ακούγονται πολύ αφηρημένα.

Χρειαζόμαστε ένα απτό και καθημερινό κριτήριο που με πειστικό τρόπο θα ιεραρχεί την αλήθεια και την ατομοκεντρική χρησιμοθηρία στην κλίμακα των αξιών μας. Του καθενός από μας.

Η ατομοκεντρική χρησιμοθηρία μπορεί να εξασφαλίσει πολλά οφέλη στο άτομο: πλούτο, φήμη, αναγνώριση, εξουσία. Γι’ αυτό, άλλωστε, είναι τόσο δημοφιλής.

Αλλά ιδού το ερώτημα, που ταυτόχρονα είναι απτό και καθημερινό κριτήριο: Ποιον προτιμάς να συναναστρέφεσαι, τον εγωκεντρικό χρησιμοθήρα ή τον αθλητή της αλήθειας; Όταν έχεις ανάγκη, σε ποιον στρέφεσαι; Από ποιον μαθαίνεις, ποιος σε αναπαύει, ποιος κάνει τη ζωή σου να αξίζει; Ποιον θα ήθελες να έχεις συγκάτοικο στη φυλακή, συμπολεμιστή στο χαράκωμα, σύντροφο στις τελευταίες στιγμές σου;

Τον εγωκεντρικό χρησιμοθήρα που έχει καταφέρει να αποκτήσει πλούτο, φήμη και δύναμη πολλοί τον θέλουν δίπλα τους για λόγους προβολής, άρα ματαιοδοξίας. Για να κερδίσουν επαγωγικά λίγη δόξα. Να θεαθούν, να φωτογραφηθούν, να συζητηθούν. Όταν στο τιμόνι είναι τα ταπεινά ένστικτα, ο εγωκεντρικός χρησιμοθήρας είναι ο καλύτερός μας φίλος. Ίσως.

Μα όταν η ψυχή πεινάει και διψάει, όταν η ύπαρξη επείγεται να βρει νόημα, τότε μόνο ο αθλητής της αλήθειας μπορεί να προσφέρει παρηγοριά.

Αυτό είναι το θέμα. Η κοινωνία της χρείας μπορεί να γεμίσει τον ντουνιά «πετυχημένους», πρωταθλητές της κατανάλωσης και της ικανοποίησης των ενστίκτων. Μα στο τέλος θα τους εγκαταλείψει κι αυτούς και όσους τους περιβάλλουν μόνους, ανικανοποίητους, προδομένους, παραδομένους στην κόλαση της ματαιότητας, ζωντανούς νεκρούς. Η κοινωνία της χρείας παράγει άτομα και μοναξιά.

Αντίθετα, η πολιτική κοινωνία (το άθλημα αληθείας) παράγει σχέση. Δασκάλους και μαθητές. Φίλους. Αδελφούς. Η πολιτική κοινωνία ακυρώνει τη μοναξιά. Φτάνει μέχρι να αψηφήσει τον θάνατο.

Καθένας επιλέγει.

Ρομπέν