Σκέψεις αργές

.
Στη Φυσική το μέτρο της αταξίας ενός συστήματος εκφράζεται με ένα μέγεθος που λέγεται εντροπία. Όσο μεγαλύτερη η αταξία, τόσο μεγαλύτερη η εντροπία. Η συνολική εντροπία του Σύμπαντος, δηλαδή η αταξία του, αυξάνεται μονότονα. Λέμε ότι το βέλος του χρόνου δείχνει προς την κατεύθυνση αύξησης της εντροπίας. Αυτό απλά σημαίνει ότι, όσο ο χρόνος προχωράει, η συνολική αταξία συνεχώς μεγαλώνει.

Κάθε οντότητα, έμβια ή μη, είναι μια έκφραση τάξης. Διότι έχει δομή. Στην αταξία δεν μπορεί να εντοπιστεί οντότητα, ταυτότητα, ετερότητα. Το χάος δεν έχει πρόσωπο. Χαρακτηριστικά, αν το Σύμπαν είναι ανοιχτό (δηλαδή αν εξακολουθήσει να διαστέλλεται για πάντα), τότε η κατάληξή του θα είναι η διάλυση: ένας ωκεανός από σωματίδια και ακτινοβολία. Οι οργανωμένες δομές, όπως οι γαλαξίες, οι αστέρες, οι πλανήτες, τα έμβια, θα έχουν διαλυθεί ή απομείνει ελάχιστες. Το Σύμπαν θα είναι ένα κατασκότεινο και βουβό μέρος όπου τίποτα δε θα συμβαίνει. Η θερμοκρασία θα τείνει προς το απόλυτο μηδέν και, σε άπειρο χρόνο, θα πάψει κάθε κίνηση της ύλης – θα παραμείνει η διαστολή του χωροχρόνου. Αυτή η κατάληξη ονομάζεται θερμικός θάνατος.

Φαίνεται ότι συνειδητά ή υποσυνείδητα οι άνθρωποι αντιλαμβανόμαστε την αναπόφευκτη ταύτιση της αταξίας με τον θάνατο. Γι’ αυτό, την αποστρεφόμαστε, βρίσκουμε παρηγοριά στην τάξη, στο κάλλος. Αν το βέλος της εντροπίας δείχνει προς την αταξία, το βέλος της αυτοσυντήρησης δείχνει, πεισματικά πλην μάταια, προς την τάξη.

Η τέχνη δημιουργεί τάξη. Μέσα από μια θάλασσα λέξεων, όπου καμιά οντότητα, ετερότητα, ταυτότητα δεν μπορεί να εντοπιστεί, γεννιέται ένα ποίημα, μια δομή που μπορεί να διακριθεί και να αναγνωριστεί, συνεπώς διαθέτει οντότητα, ταυτότητα, ετερότητα. Από μια απειρία δυνατοτήτων και συνδυασμών γεννιέται ένα έργο ζωγραφικής ή μια μελωδία. Η εντροπία τοπικά μειώνεται, η τάξη τοπικά κυριαρχεί, εκ του μη όντος συστήνεται κάλλος.

Η επιστήμη δημιουργεί τάξη. Συστηματοποιεί, κατατάσσει, ταξινομεί, συνάγει. Οι απειρίες φαινομένων ανάγονται σε λίγους, μετρημένους νόμους. Προκύπτει οικοδόμημα κατανοητό και ερμηνευτικό, εργαλείο ανάγνωσης του παρόντος, συμπερασμού του παρελθόντος και πρόβλεψης του μέλλοντος.

Μια κατασκευή, ένα προϊόν, ένα τεχνολογικό έργο είναι εκφάνσεις τάξης. Έχουν δομή και ενσωματώνουν κανόνες, νόμους, αλγόριθμους.

Κάθε έκφραση τάξης, από μια συμφωνία κλασικής μουσικής έως ένα ρούχο ή ένα κινητό τηλέφωνο, αποτελεί παρηγοριά, παραμυθία, θαλπωρή, μια μικρή νίκη της ζωής, που ξορκίζει την ενθύμηση του αναπόφευκτου τέλους.

Ρομπέν