Κυριακή 18 Απριλίου 2010

Η οικονομική κρίση είναι κατά βάθος κοινωνική

.
Κανείς δεν υποστηρίζει ότι προβλέπονται φωτεινά για τους Ελλαδίτες τα χρόνια που έρχονται. Οι συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της δημοσιονομικής κατάρρευσης του ελληνικού κράτους είναι ήδη ορατές. Σε μια βόλτα, προχτές, σε ένα εμπορικό κέντρο μέτρησα τρία ή τέσσερα μαγαζιά που έχουν βάλει λουκέτο.

Αυτό που θα ακολουθήσει, σύμφωνα με τις επιταγές του ΔΝΤ, είναι ένας αποπληθωρισμός. Που σημαίνει μείωση των εισοδημάτων και των παροχών. Που σημαίνει μείωση της κατανάλωσης και αύξηση της ανεργίας. Που σημαίνει μια μακρά περίοδο οικονομικής ύφεσης. Και, το σπουδαιότερο, χωρίς ορατή προοπτική εξόδου από το τέλμα.

Σίγουρα τα νέα δεν είναι καλά. Στην αποκωδικοποίησή τους βοηθούν δύο καίρια ερωτήματα: 1) τι συνεπάγονται για τον καθένα μας στην πράξη και 2) αν και κατά πόσο δικαιολογούν τρόμο, πανικό, παραίτηση, κατάθλιψη. Η απάντηση στο πρώτο είναι πιο εύλογη, στο δεύτερο πιο σύνθετη.

Δεν είναι εύκολο να προσδιορίσουμε με ακρίβεια τι θα χρειαστεί να στερηθούμε στην πράξη, αλλά είναι λογικό να υποθέσουμε ότι θα αναγκαστούμε να αποχαιρετήσουμε τουλάχιστον τη χλιδή και τη σπατάλη. Τα μπουζούκια και τα πολυτελή αυτοκίνητα θα είναι πια για τους ολίγους. Ρούχα, υποδήματα και αξεσουάρ που σχεδιάστηκαν από ημίθεους Γάλλους ή Ιταλούς μόδιστρους και κοστίζουν εκατοντάδες ευρώ το τεμάχιο δεν θα φοριούνται πια από φοιτητές και χαμηλόμισθους. Ίσως να χρειαστεί να πουλήσουμε το δεύτερο αυτοκίνητο της οικογένειας. Ίσως ακόμα και το πρώτο. Ίσως να χρειαστεί να κόψουμε τη σύνδεση του κινητού, να αγοράσουμε κάρτα ή απλά να μη χρησιμοποιούμε κινητό. Ίσως να χρειαστεί να μειώσουμε τις εξόδους, τους φρέντο στην παραλία, τα ποτά στα μπαράκια, τις κρασοκατανύξεις στις ταβέρνες και, αντ’ αυτών, να συναντιόμαστε στα σπίτια ή να κάνουμε ανέξοδους περιπάτους. Ίσως να χρειαστεί να παγώσουμε την γκαρνταρόμπα μας. Ίσως να χρειαστεί κάποιοι από μας να εγκαταλείψουμε τις ακριβές μητροπόλεις και να επιστρέψουμε στην επαρχία. Ίσως να χρειαστεί να θυμηθούμε πρακτικές του παρελθόντος, όπως την καλλιέργεια της γης και την ανταλλαγή αγαθών. Ίσως να χρειαστεί να μάθουμε την οικονομία, την αξία των πραγμάτων, τη συνετή διαχείριση, την εξαντλητική χρήση. Ίσως να χρειαστεί να μάθουμε να στηριζόμαστε και στον διπλανό μας.

Ίσως πολλά από αυτά να ακούγονται δυσάρεστα. Ίσως και να είναι. Μα δεν είναι όλα κατ’ ανάγκην αρνητικά. Ίσως κάποια να μας κάνουν καλό. Ίσως να χρειαζόμαστε ένα στρώσιμο χαρακτήρα, μια υπενθύμιση της πραγματικότητας και του τι είναι αληθινά σημαντικό σε αυτή τη ζωή. Ίσως, διάολε, να χρειαζόμαστε τελικά ένα γερό χέρι ξύλο, για συμμόρφωση. Αν έτσι έχει το πράγμα, τότε προς τι ο τρόμος και ο πανικός;

Περνάμε, λοιπόν, στο δεύτερο ερώτημα. Αυτή καθαυτή η πραγματικότητα που ξημερώνει δεν είναι δα και προς θάνατο. Δεν πιστεύω ότι θα είναι χειρότερη από τη γερμανική κατοχή. Δεν θα είναι χειρότερη από τη μικρασιατική καταστροφή. Μα το διακύβευμα δεν αφορά την πραγματικότητα που ξημερώνει. Αφορά τους μακριά νυχτωμένους πάνω στους οποίους ξημερώνει. Αφορά τις εσωτερικές αντοχές και αντιστάσεις, τις ικανότητες προσαρμογής και τη συνοχή μιας κοινωνίας. Φοβάμαι ότι δεν βαθμολογούμαστε με άριστα σε αυτούς τους τομείς.

Μια κοινωνία ολιγαρκής, σοφή και συνεκτική θα πιεζόταν χωρίς να σπάσει, απορροφώντας την κρούση και αναπηδώντας προς ένα νέο μέγιστο. Μια τέτοια κοινωνία θα έβγαινε κερδισμένη από την κρίση στον βαθμό που θα συστελλόταν σε ενδοσκόπηση και δημιουργική αυτοκριτική, ώστε να βγάλει τα συμπεράσματα που θα την οδηγούσαν στην αναδιάρθρωση. Τέτοια είναι μια κοινωνία ζωντανή, δυναμική, ελαστική, που πέφτει και αναπηδά.

Φοβάμαι ότι η δική μας κοινωνία μοιάζει περισσότερο με κούτσουρο. Πέφτει και, τη στιγμή της κρούσης, θα γίνει κομμάτια. Πού να βρεθεί η ολιγάρκεια μέσα στο καθεστώς του ξέφρενου καταναλωτισμού; Πού η σοφία μέσα στο σκοτάδι της ακρισίας, της καθοδηγούμενης ασκεψίας; Πού η συνοχή σε ένα κράτος ανοιχτό στην ανεξέλεγκτη εισροή αλλοδαπών κάθε στάθμης και με ένα σύστημα παιδείας που επιδιώκει μεθοδικά την εκρίζωση της λαϊκής συνείδησης από το ιστορικό παρελθόν, την εξάλειψη των ιστορικών εθισμών κοινής αναφοράς;

Η κρίση που αντιμετωπίζουμε δεν είναι κατά βάθος οικονομική. Είναι κοινωνική. Αν κοινωνικά ήμασταν υγιείς, τότε η κρίση, ως αμιγώς οικονομική, θα ήταν ένα μέτριο πρόβλημα, ενοχλητικό μεν, αλλά που γρήγορα και σχετικά ανώδυνα θα ξεπερνούσαμε, και μάλιστα με κέρδος κάποια χρησιμότατα διδάγματα και πρόσθετη σοφία. (Αν ήμασταν κοινωνικά υγιείς, εξάλλου, δεν θα είχαμε φτάσει σε τέτοιο χάλι!) Με τον παρατηρούμενο βαθμό κοινωνικής σηψαιμίας, όμως, δεν αποκλείεται να βιώσουμε κινηματογραφικές καταστάσεις: σκηνικά που θα παραπέμπουν στην ταινία «Απόδραση από την Νέα Υόρκη» του Κάρπεντερ. Αναρχία, έγκλημα, ζούγκλα. Πλήρη αποκτήνωση του ανθρώπου.

Μόνη άμυνα, για τους ελάχιστους εναπομείναντες εχέφρονες, η συσπείρωση. Αναδίπλωση των βιοτικών απαιτήσεων και οργάνωση πυρήνων αλληλεγγύης. Δε θα τη βγάλουν όλοι καθαρή στην μπόρα που έρχεται. Όσοι παραμείνουν αμετανόητοι, απροσάρμοστοι και μόνοι θα είναι τα πρώτα θύματα.

Ρομπέν

8 σχόλια:

tassos είπε...

Νομίζω σωστά τοποθετεις τη ρίζα της κρίσης στο κοινωνικο επίπεδο. Και βέβαια δεδομένης της κοινωνίας η οικονομική κρίση θα τη βασανισει περισσότερο. Δε νομίζω όμως ότι οι απαντησεις κρυβονται στην προπαγάνδα των σχολικών εγχειριδίων ή σε μια πολιτική «φρουρίου» στο ζήτημα της μετανάστευσης. Οι ενστάσεις μου δε σημαίνουν ότι η εθνικη συνείδηση είναι άχρηστη ούτε ότι οι φορολογούμενοι πολίτες δεν έχουν δικαίωμα στην κατανομή της δημόσιας πρόνοιας. Απλώς νομίζω ότι σε τέτοιες συνθήκες τα αντανακλαστικά αυτών των παραμέτρων θα εκτροχιασουν την κατάσταση.

Πιστεύω ότι σε 5 χρόνια η Ελλαδα θα είναι διαφορετική και καλύτερη.

Ρομπέν είπε...

Δεν ξέρω τι είδες πίσω από τις γραμμές που έγραψα, Τάσο. Εγώ μίλησα για ανεξέλεγκτες εισροές, που είναι το ένα άκρο, κι εσύ αναφέρεσαι σε πολιτική φρουρίου, που είναι το άλλο άκρο. Θα ήθελα η χώρα μας να είχε μελετημένη και οργανωμένη πολιτική εισδοχής και διαχείρισης μεταναστών. Είχε; Έχει;

Επίσης, αυτές οι παράμετροι, ή κάποιες από αυτές, ίσως να κρίνουν την επιβίωση για κάποιους. Η απάντηση δεν είναι η ιδεολογική υστερία. Η απάντηση είναι η νηφάλια εγρήγορση αυτοάμυνας. Έχει διαφορά.

Κι εγώ πιστεύω ότι σε 5 χρόνια η Ελλάδα θα είναι διαφορετική. Για το καλύτερη διατηρώ αμφιβολίες. Έχεις πειστεί ότι όπου ανακατεύεται το ΔΝΤ φέρνει ανάκαμψη κι ευημερία;

tassos είπε...

ξέρω το αμαρτωλό παρελθόν του ΔΝΤ. Αλλά αφενός μεν το ΔΝΤ δεν έρχεται μόνο του αυτή τη φορά, αφετέρου δεν ξέρω πώς αλλιώς θα μπορούσαν να παρθούν οι αποφάσεις για τις διαρθρωτικές αλλαγές που είναι αναγκαίες.

Όλοι θέλουμε ανάπτυξη, αλλά εν καιρό ύφεσης η ανάπτυξη έρχεται με επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, δηλαδή με δανεισμό -- αν όμως εμείς πάμε να δανειστούμε από τις αγορές, μακάρι και από τη Γερμανία, δημιουργούμε σοβαρές πιθανότητες στάσης πληρωμών στα επόμενα χρόνια...

Ρομπέν είπε...

Ξέρεις αν υπάρχει κάποιο αποστομωτικό επιχείρημα κατά της στάσης πληρωμών;

Και δεν θέλω να σταθούμε στην πιθανότητα δημιουργίας φαινομένου ντόμινο μέσα στην ΕΕ. Ας απομονώσουμε κατ' αρχάς την περίπτωση της Ελλάδας και ας εξετάσουμε τι αυτήν συμφέρει.

Μετά βλέπουμε αν και πώς το συμφέρον της Ελλάδας μπορεί να ενταχτεί στην ευρωπαϊκή σκακιέρα.

tassos είπε...

και με στάση πληρωμών νομζω πάλι δε μας φτάνουν τα έσοδα να πληρώσουμε μισθούς κ συντάξεις, let alone να χρηματοδοτησουμε κ ανάπτυξη.

Επειτα η στάση πληρωμών μπορεί να έχει κ μακροχρόνιες επιδράσεις στις σχέσεις με τους ξένους, τους οποίους συνήθως χρειαζόμαστε απέναντι στην Τουρκια.

Δε δαιμονοποιω ούτε το ΔΝΤ (στην προκειμενη περίπτωση) ούτε την αναδιάρθρωση του χρέους. Αλλά δεν ξέρω αν η πλάστιγγα γέρνει προς τα κάπου αποφασιστικά. Και στις δυο περιπτώσεις θα έρθουν άγριες μέρες.

Ρομπέν είπε...

Η στάση πληρωμών από μόνη της δεν αρκεί. Αλλά αν συνδυαστεί με εξορθολογισμό των δαπανών (ας πούμε, να κοπούν εκείνες οι 500% υπερτιμήσεις στα είδη νοσοκομειακού εξοπλισμού) και με απολύσεις δημοσίων κηφήνων, τότε μπορεί το πράμα να έρθει στα ίσα του.

Παρ' το αλλιώς: τι προσφέρει το ΔΝΤ; Ένα ακόμα δάνειο. Τι σόι λύση είναι αυτή; Απλά θα "βγούμε" φέτος. Του χρόνου θα υπάρχουν όλα τα παλιά δάνεια + το φετινό. Τι θα κάνουμε τότε, θα πάρουμε άλλο ένα; Τότε του παραχρόνου θα έχουμε τα παλιά + 2, κ.ο.κ. Άρα αυτή η τακτική από μόνη της δεν αποτελεί λύση.

Το άλλο σκέλος της παρέμβασης του ΔΝΤ είναι η επιτήρηση. Θα έρθουν ΕΚΕΙΝΟΙ να κόψουν δαπάνες και μισθούς και να κάνουν απολύσεις, ώστε να αρχίσει να εξυγιαίνεται ο προϋπολογισμός. Και το ερώτημα είναι: γιατί ΕΚΕΙΝΟΙ και όχι μόνοι μας; Η απάντηση μάλλον πρέπει να έχει σχέση με ατολμία, τρόμο του πολιτικού κόστους, αδυναμία διαχείρισης κοινωνικών αναταραχών κ.λπ. Δηλαδή, δεν χρειαζόμαστε τόσο χρήματα όσο χωροφύλακα με οπλισμένο περίστροφο, που δεν σηκώνει πολλά και θα μας έχει σούζα ενώ θα γίνονται οι οδυνηρες αναδιαρθρώσεις. Αυτό εγώ το λέω κατάντια, κατάρρευση του πολιτικού συστήματος. Επίσης δειλία και φυγομαχία από μέρους της κυβέρνησης.

Αλλά ίσως κάτι να μου διαφεύγει.

tassos είπε...

οχι δε σου διαφευγει... ετσι ειναι, καταντια του πολιτικού συστηματος και ενος λαου που γραφει τους νομους στ'αρχίδια του

Ρομπέν είπε...

Ρίξε μια ματιά στον χτεσινό Επίκουρο:
http://www.epicurus2day.gr/index.php/economicsystem/176-2010-04-22-22-31-49