Δευτέρα 12 Ιουλίου 2010

Η αντικοινωνικότητα των μητροπόλεων

.
Η ζωή σε μια σύγχρονη μητρόπολη χαρακτηρίζεται κατά κανόνα από διασπορά των κέντρων εξυπηρέτησης των καθημερινών αναγκών. Αλλού το σπίτι, αλλού ο τόπος εργασίας, αλλού η αγορά, αλλού ο χώρος της κοινωνικής συναναστροφής, αλλού οι οικίες των φίλων και των συγγενών. Το «αλλού» εδώ δεν σημαίνει το προφανές: όχι στο ίδιο σημείο. Σημαίνει μακριά, πιο μακριά από όσο μπορεί ή είναι διατεθειμένος να περπατήσει κανείς. Σημαίνει μετάβαση που κοστίζει σε χρόνο, χρήμα και περιβαλλοντική επιβάρυνση. Σημαίνει ακόμα αίσθηση κερματισμού της ζωής, απομόνωση, μοναξιά.

Ζώντας και αλληλεπιδρώντας σε πολλούς τόπους, το υποκείμενο απομακρύνεται από το ενδεχόμενο της σχέσης με τον έναν τόπο. Ο Anthony Giddens ονομάζει αυτό το φαινόμενο «ξερίζωμα από τον χώρο» (space disembedding) και το εντάσσει, φυσικά, στις συνέπειες της νεωτερικότητας (βλέπε The Consequences of Modernity, Stanford). Βέβαια, στη νεωτερικότητα το ξερίζωμα από τον χώρο ή, άλλως, η φυγόκεντρη διάχυση στον χώρο, η «πλήρωσή» του, κρίνεται θετική εξέλιξη, αν δεν προωθείται ως αυτονόητος τρόπος του σύγχρονου υποκειμένου. Το ρίζωμα στον χώρο, ο εγκεντρισμός σε οικεία τοπικότητα, θεωρείται τουλάχιστον μπανάλ, αν όχι και καταστροφική απόκλιση.

Αλλά με αυτόν τον τρόπο, και με τις ευλογίες της νεωτερικότητας, το σύγχρονο υποκείμενο αποκλείεται από τη δυνατότητα ουσιώδους μετοχής σε κοινότητα. Στο βαθμό που μια τέτοια μετοχή κρίνεται αδιάφορη, μικρό το κακό. Αλλά στο βαθμό που θεωρείται φορέας νοήματος, το κακό είναι μεγάλο.

Βασική προϋπόθεση ουσιώδους μετοχής σε κοινότητα είναι η παρουσία. Εννοείται, η ζωντανή παρουσία, όχι η διαδικτυακή, ας πούμε. Η χαρά της σχέσης βιώνεται με τη ζωντανή παρουσία. Η χαρά είναι το ζητούμενο.

Ζώντας παντού και πουθενά, έχοντας σχέση ίσως με πολλούς ανθρώπους αλλά με κανέναν διπλανό, μετέχοντας σε πολλές αφηρημένες συλλογικότητες (έθνος, πόλη, φαν κλαμπ κόμματος, ποδοσφαιρικής ομάδας, τραγουδίστριας, ομάδες του facebook) μα σε καμία χωρικά εντοπισμένη και ζωντανή κοινότητα, ψάχνουμε πλέον τη χαρά σε υποκατάστατα κυρίως.

Ρομπέν

4 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Δίκτυο αντί κοινότητας, πλέον.

tassos είπε...

Προφανώς μιλάμε για αλλαγές που επήλθαν πριν από 200 χρόνια ίσως κ περισσότερα στις (τότε λίγες) μεγάλες πόλεις. Από την άλλη η έννοια της γειτονιάς (του μαχαλα αν θες) επέζησε ίσως κ μέχρι την προηγούμενη γενιά αλλά μάλλον πνέει κ αυτή τα λοισθια με τις νέες δυνατότητες κινητικότητας και τους ρυθμούς της οικονομικής ζωής.

Στην ουσία αυτό νομίζω ότι συμβαίνει: οι εντονοτεροι κ ταχυτεροι οικονομικοί κύκλοι που έφερε η εκβιομηχανιση, οι τηλεπικοινωνίες κ ο καπιταλισμός επιτεινουν την κινητικότητα αλλά ίσως και η συνεχής τους βελτίωση εξαρτάται από αυτήν με αποτέλεσμα μια θετική αναδραση.

Αν είναι έτσι, το ερωτημα που προκύπτει είναι αν μπορεί να υπάρξει αλλού είδους οργάνωση της κοινωνίας με τον παρόντα πληθυσμό κ το επίπεδο διαβίωσης.

Ρομπέν είπε...

Μια πρόταση θα μπορούσε να είναι μια οργάνωση τύπου Γερμανίας. Αναρίθμητες μικρές πόλεις με 20 έως 100.000 κατοίκους, άριστα οργανωμένες, με νοσοκομεία, βιομηχανία, πολλές με πανεπιστημιακές σχολές.
Δες αυτό:
http://www.citymayors.com/gratis/german_topcities.html
Σχεδόν το 60% των Γερμανών ζουν σε πόλεις μικρότερες των 100.000 κατοίκων, ενώ η μεγαλύτερη πόλη, το Βερολίνο, δεν συγκενρώνει πάνω από το 5% του πληθυσμού, και υπάρχον μόνο 3 πόλεις με πληθυσμό άνω του 1.000.000.
Περιττό να περιγράψω την κατάσταση στην Ελλάδα.
Ίσως να μην είναι ιδανική η οργάνωση της Γερμανίας, σίγουρα όμως είναι πιο αποτελεσματική και ανθρώπινη από τη δική μας.

tassos είπε...

Καλά, η Ελλάδα είναι καθαρά τριτοκοσμική χώρα στον τομέα των πόλεων. Αλλά και πόλεις ιστορικές (Παρίσι, Λονδίνο, Ρώμη) εκτείνονται σε χώρο που εδώ και πολύ καιρό δεν μπορείς να δουλευεις και να ζεις στην ίδια περιοχή (εκτός από τα γκετο;)